Expressa vero in iis aetatibus, quae iam confirmatae sunt. Quod totum contra est. Sit hoc ultimum bonorum, quod nunc a me defenditur; Aliud igitur esse censet gaudere, aliud non dolere. Quae si potest singula consolando levare, universa quo modo sustinebit?

Quaero igitur, quo modo hae tantae commendationes a natura profectae subito a sapientia relictae sint. Hoc est non dividere, sed frangere. Quod iam a me expectare noli.

Disserendi artem nullam habuit. Si stante, hoc natura videlicet vult, salvam esse se, quod concedimus; Atqui perspicuum est hominem e corpore animoque constare, cum primae sint animi partes, secundae corporis. Immo vero, inquit, ad beatissime vivendum parum est, ad beate vero satis. Age, inquies, ista parva sunt. Quicquid porro animo cernimus, id omne oritur a sensibus;

Aliter autem vobis placet. Sed haec quidem liberius ab eo dicuntur et saepius. Ut optime, secundum naturam affectum esse possit. Sic enim censent, oportunitatis esse beate vivere. Nam de summo mox, ut dixi, videbimus et ad id explicandum disputationem omnem conferemus. Summum ením bonum exposuit vacuitatem doloris;

Duo Reges: constructio interrete. Qui ita affectus, beatum esse numquam probabis; Ille enim occurrentia nescio quae comminiscebatur; Dolor ergo, id est summum malum, metuetur semper, etiamsi non aderit; Nec vero pietas adversus deos nec quanta iis gratia debeatur sine explicatione naturae intellegi potest. Negare non possum.

Sic igitur in homine perfectio ista in eo potissimum, quod est optimum, id est in virtute, laudatur. At enim hic etiam dolore. Quae cum dixisset paulumque institisset, Quid est? Quamquam ab iis philosophiam et omnes ingenuas disciplinas habemus; Nam illud vehementer repugnat, eundem beatum esse et multis malis oppressum. Omnis enim est natura diligens sui. Qua igitur re ab deo vincitur, si aeternitate non vincitur? Idem fecisset Epicurus, si sententiam hanc, quae nunc Hieronymi est, coniunxisset cum Aristippi vetere sententia. Sed tamen est aliquid, quod nobis non liceat, liceat illis. Summae mihi videtur inscitiae.

Nam, ut sint illa vendibiliora, haec uberiora certe sunt. Egone non intellego, quid sit don Graece, Latine voluptas? Suo enim quisque studio maxime ducitur. Nosti, credo, illud: Nemo pius est, qui pietatem-; Dat enim intervalla et relaxat. Virtutis, magnitudinis animi, patientiae, fortitudinis fomentis dolor mitigari solet.

Aeque enim contingit omnibus fidibus, ut incontentae sint. Mihi enim satis est, ipsis non satis. Equidem soleo etiam quod uno Graeci, si aliter non possum, idem pluribus verbis exponere. Non igitur potestis voluptate omnia dirigentes aut tueri aut retinere virtutem. Ostendit pedes et pectus. Nam quibus rebus efficiuntur voluptates, eae non sunt in potestate sapientis. Quorum sine causa fieri nihil putandum est. Que Manilium, ab iisque M. Sit hoc ultimum bonorum, quod nunc a me defenditur;

Nihil opus est exemplis hoc facere longius. Qui potest igitur habitare in beata vita summi mali metus? Erit enim instructus ad mortem contemnendam, ad exilium, ad ipsum etiam dolorem. Sed tamen enitar et, si minus multa mihi occurrent, non fugiam ista popularia. Ergo hoc quidem apparet, nos ad agendum esse natos. Hoc ipsum elegantius poni meliusque potuit. Quippe: habes enim a rhetoribus; Miserum hominem! Si dolor summum malum est, dici aliter non potest. Sed nimis multa. Quo modo autem optimum, si bonum praeterea nullum est?

Qualem igitur hominem natura inchoavit? Sic, et quidem diligentius saepiusque ista loquemur inter nos agemusque communiter. Hoc uno captus Erillus scientiam summum bonum esse defendit nec rem ullam aliam per se expetendam. Nobis aliter videtur, recte secusne, postea; Quia nec honesto quic quam honestius nec turpi turpius.

Atque haec coniunctio confusioque virtutum tamen a philosophis ratione quadam distinguitur. Sed haec quidem liberius ab eo dicuntur et saepius. Quae cum magnifice primo dici viderentur, considerata minus probabantur. Quid loquor de nobis, qui ad laudem et ad decus nati, suscepti, instituti sumus? Qui enim existimabit posse se miserum esse beatus non erit. Rapior illuc, revocat autem Antiochus, nec est praeterea, quem audiamus. In quibus doctissimi illi veteres inesse quiddam caeleste et divinum putaverunt. Quid de Pythagora? Id quaeris, inquam, in quo, utrum respondero, verses te huc atque illuc necesse est. Quid ad utilitatem tantae pecuniae?

Invidiosum nomen est, infame, suspectum. Sed ille, ut dixi, vitiose. Sed quid attinet de rebus tam apertis plura requirere? Illud dico, ea, quae dicat, praeclare inter se cohaerere. Quod si ita sit, cur opera philosophiae sit danda nescio. Quae fere omnia appellantur uno ingenii nomine, easque virtutes qui habent, ingeniosi vocantur. Igitur neque stultorum quisquam beatus neque sapientium non beatus. Ergo illi intellegunt quid Epicurus dicat, ego non intellego? Et quae per vim oblatum stuprum volontaria morte lueret inventa est et qui interficeret filiam, ne stupraretur. Quid, cum volumus nomina eorum, qui quid gesserint, nota nobis esse, parentes, patriam, multa praeterea minime necessaria?

Sed venio ad inconstantiae crimen, ne saepius dicas me aberrare; Profectus in exilium Tubulus statim nec respondere ausus; Nos quidem Virtutes sic natae sumus, ut tibi serviremus, aliud negotii nihil habemus. Idem iste, inquam, de voluptate quid sentit? Istam voluptatem perpetuam quis potest praestare sapienti?

Quod idem cum vestri faciant, non satis magnam tribuunt inventoribus gratiam. Hanc quoque iucunditatem, si vis, transfer in animum; Quaesita enim virtus est, non quae relinqueret naturam, sed quae tueretur. Hinc ceteri particulas arripere conati suam quisque videro voluit afferre sententiam. Hoc loco tenere se Triarius non potuit. Negabat igitur ullam esse artem, quae ipsa a se proficisceretur; Quis Aristidem non mortuum diligit? Quae duo sunt, unum facit.

Immo istud quidem, inquam, quo loco quidque, nisi iniquum postulo, arbitratu meo. Illum mallem levares, quo optimum atque humanissimum virum, Cn. Quoniam, si dis placet, ab Epicuro loqui discimus. Vestri haec verecundius, illi fortasse constantius. At enim hic etiam dolore. Immo alio genere; Eadem nunc mea adversum te oratio est. Potius inflammat, ut coercendi magis quam dedocendi esse videantur. Quid enim de amicitia statueris utilitatis causa expetenda vides.